Zbliża się klęska urodzaju – proszę zaglądać codziennie, wkrótce rusza bożonarodzeniowa odsłona festiwalu Actus Humanus, z wyjątkowo w tym roku ciekawym programem. Wiele koncertów będę anonsować na bieżąco, a i tak jeszcze mnóstwo innego dobra w zanadrzu. Tymczasem zapraszam do lektury drugiego z moich tekstów w grudniowym numerze „Teatru”: felietonu, w którym wracam do niedawnych koncertów Academy of Ancient Music, ale nie tylko.
No i wreszcie ukazał się listopadowy numer „Teatru” – zapewne jeden z ostatnich w dotychczasowym kształcie, ponieważ Instytut Książki, wydawca sześciu czasopism patronackich MKiDN, rozstrzygnie wkrótce konkurs – na redaktorów naczelnych wszystkich sześciu tytułów. Jak wszystkich, to wszystkich – w szranki musiał stanąć nawet „Dialog”, który dopiero wydźwignął się z kryzysu spowodowanego wyznaczeniem mu redaktora naczelnego w 2023 roku, jeszcze za poprzedniej władzy, i którego zespołem od marca 2024 kieruje Piotr Olkusz. Jedni się cieszą, drudzy niepokoją, wszyscy niecierpliwie czekają na werdykt, który poznamy już wkrótce. Tymczasem polecam esej Beaty Guczalskiej o sztuce aktorskiej zmarłego w lipcu Jerzego Stuhra; dwie rozmowy – Dominika Gaca z Tomaszem Rodowiczem, współzałożycielem Stowarzyszenia Teatralnego Chorea, oraz Magdaleny Figzał-Janikowskiej z Janem Duszyńskim, kompozytorem muzyki do spektaklu Antygony w Molenbeek Stefana Hertmansa w warszawskim Teatrze Dramatycznym; a także relację Tomasza Domagały z tegorocznego Festiwalu w Awinionie. Zapraszamy do lektury, również dwóch moich tekstów, z których pierwszy, recenzję Così fan tutte w TW-ON, udostępniam już dziś.
Wiele piszę – i na tej stronie, i gdzie indziej – o nieobecności polskich oper w repertuarach naszych teatrów. Dotyczy to także dzieł współczesnych, zamawianych i realizowanych rzadko, przeważnie od wielkiego dzwonu, przy okazji rozmaitych jubileuszy, w ramach nie do końca przemyślanych „projektów”, które owocują przygotowanymi na łapu-capu półinscenizacjami, przenoszonymi czasem na scenę właściwą jakiegoś teatru, by potem z niej zniknąć i już nie powrócić. Tak stało się z Wandą Joanny Wnuk-Nazarowej, bardzo porządnie napisaną operą „dla ludzi”, którą można by włączyć do programu sezonu niejednej sceny lub festiwalu – choćby i w koncertowym wykonaniu, byle świeżym i bezpretensjonalnym. Poniższy artykuł powstał przeszło rok temu i odnosi się przede wszystkim do źródeł inspiracji kompozytorki. Ocenę pierwszej i jak dotąd jedynej produkcji Wandy pozostawiłam kolegom po fachu. Tekst został uaktualniony przez redakcję portalu culture.pl informacją o wydaniu zapisu audiowizualnego prawykonania. Można zatem wyrobić sobie własną opinię o Wandzie, choć obiektywizm będzie wymagał przymknięcia oczu i puszczenia tego i owego mimo uszu. Ale moim zdaniem warto.
Drodzy moi, w najnowszym numerze „Tygodnika Powszechnego” ukazał się mój artykuł o Oldze Pasiecznik: artystce niezwykłej i równie niezwykłym człowieku. Napisany z nieco innej perspektywy niż zwykle – trochę na marginesie niedawno wydanej książki Bez makijażu, czyli plonu rozmów Agaty Kwiecińskiej ze śpiewaczką – przede wszystkim jednak przefiltrowany przez pryzmat moich doświadczeń z jej sztuką i wielu osobistych spotkań, między innymi w ławie sędziowskiej Płytowego Trybunału Dwójki. Dużą rolę odegrało też własne uwikłanie w sprawy polsko-ukraińskie, sięgające zamierzchłych lat dzieciństwa – o którym, z oczywistych względów, w tekście nie wspominam, bo nie o tym ten esej. Zachęcam do lektury całego wydania „TP”, w którym jak zwykle dużo dobra i sporo tematów do głębszych przemyśleń.
Z przyjemnością anonsuję październikowy numer „Teatru”, a w nim między innymi blok materiałów Kafka w teatrze świata (esej Eryka Maciejowskiego, recenzje Joanny Królikowskiej i Julii Lizurek oraz rozmowa Dominiki Gac z reżyserem Maciejem Gorczyńskim); recenzję Jacka Marczyńskiego z opery site-specific Krystiana Lady D’ARC, do libretta Anki Herbut i Łukasza Barysa, z muzyką Dobrawy Czocher, Teoniki Rożynek, Wojciecha Błażejczyka, Rafała Ryterskiego, Juliusa Eastmana i Romana Padlewskiego; tekst Macieja Stroińskiego o Notesach Andrzeja Wajdy; oraz mój felieton z cyklu W kwarantannie. Zapraszamy do lektury.
Dziś Międzynarodowy Dzień Muzyki, który powinien być okazją nie tylko do złożenia życzeń wszystkim, którzy bez muzyki żyć nie mogą, ale też głębszej refleksji nad jej kondycją w dzisiejszym niestabilnym świecie. Kiedyś jej miłośnicy byli niezliczeni jak ryby – niczym dzieci afrykańskiej wszechmatki Jemai. Tymczasem – jak wykazało niedawne badanie – trzy czwarte Polaków nigdy w życiu nie było w filharmonii ani w operze, i raczej się tam nie wybiera (będziemy o tym rozmawiać w dzisiejszej wieczornej Debacie Dwójki). Coraz trudniej się temu dziwić, skoro w domach się nie muzykuje, w szkołach z muzyką się nie oswaja, za to każdy solista, który odniósł sukces za granicą, jest Naszym Dobrem Narodowym, a każda instytucja muzyczna Świątynią Sztuki, w której sztab ludzi odpowiedzialnych za podtrzymywanie kultu – chórzyści, muzycy orkiestrowi, pracownicy techniczni i administracyjni – zarabiają z reguły poniżej średniej krajowej. Do nich właśnie – oraz do niestrudzonych edukatorów – kieruję życzenia najserdeczniejsze. A wszystkim rodzicom, których dzieci jeszcze nie były w operze – polecam wrocławski spektakl Yemaya, królowa mórz, którego premiera odbyła się dawno, dawno temu, ze dwie dyrekcje wstecz, czyli w 2019 roku, a jutro zostanie wznowiony i pójdzie trzykrotnie dzień po dniu. Spektakl z dobrą muzyką, dobrym librettem i dobrze wyreżyserowany – co docenili zarówno mali, jak i duzi odbiorcy minionych przedstawień. O tym, jak powstał i jak został przyjęty przez krytykę, pisałam dla portalu culture.pl. Może się przyda przed wyprawą do Świątyni… o przepraszam, do teatru.
Upiór wciąż zaprzątnięty zgiełkiem życia codziennego, ale sumiennie anonsuje wrześniowy numer „Teatru”, a w nim między innymi „Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 2023/2024″, czyli podsumowanie krytyków; rozmowę Anny Jazgarskiej z Wojciechem Niemczykiem; recenzję Marka Troszyńskiego z Dziadów Mickiewicza w Teatrze Liberty w Tbilisi; oraz swój kolejny felieton z cyklu W kwarantannie. Zapraszamy do lektury.
Lato kończy się nieuchronnie – dla Upiora czas wyjątkowo intensywnych podróży, o których wkrótce będę pisać, i szczególnego w tym roku zamieszania, o którym pisać nie będę, chyba że w kolejnych felietonach. Pora wrócić do dawnego, intensywnego rytmu pracy. Za kilka dni relacja z tegorocznych Bayreuther Festspiele, a ściślej z pierwszych dwóch wieczorów Tetralogii w osławionym ujęciu Valentina Schwarza, w tym usłyszanej na żywo Walkirii z Vidą Miknevičiūtė i Michaelem Spyresem, pod batutą Simone Young, których debiut na Zielonym Wzgórzu komentowaliśmy na żywo w radiowej Dwójce z Marcinem Majchrowskim. A tymczasem niespodzianka: sylwetka młodego kompozytora muzyki chóralnej, z którego twórczością zetknęłam się po raz pierwszy w Londynie i od razu sobie pomyślałam, że pasuje mi do tamtejszej kultury wspólnoty, empatii i zwykłej potrzeby piękna. Tekst, opublikowany w współpracy z portalem culture.pl w wersji polskiej i angielskiej, udostępniam w dwóch linkach poniżej.
W księgarniach jest już dostępny wakacyjny numer „Teatru”, a w nim szkic Agaty Skrzypek o pisarstwie teatralnym przedwcześnie zmarłej Agaty Tomasiewicz; w bloku tekstów „Rodzice i dzieci na osobnych planetach” między innymi eseje Dominiki Gac i Szymona Kazimierczaka oraz rozmowa Katarzyny Flader-Rzeszowskiej z Oscarem Leaño, dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Santa Cruz de la Sierra; recenzja Jana Karowa z Iwony, księżniczki Burgunda Gombrowicza; i dużo, dużo więcej, w tym także mój felieton z cyklu „W kwarantannie”. Zapraszamy do lektury!
Lada chwila relacja z Pierścienia Nibelunga w Longborough w tłumaczeniu angielskim, niedługo potem ostatnia zaległa recenzja – z prapremiery nowej opery Anthony’ego Boltona Island of Dreams w Grange Park Opera, z udziałem fenomenalnego, znanego też części polskich melomanów Hugh Cuttinga, jak dotąd jedynego kontratenora w prawie siedemdziesięcioletniej historii Kathleen Ferrier Award, który zgarnął główną nagrodę w tym prestiżowym konkursie. Tymczasem słów kilka o Hymnach Banganarti Pawła Łukaszewskiego, które miały premierę niecałe dwa lata temu na festiwalu Wratislavia Cantans. Tekst, powstały we współpracy z portalem culture.pl, dedykuję pamięci dwóch wspaniałych śpiewaków: Jarosława Bręka i jego mistrza Jerzego Artysza.